Diễn đàn làm Đẹp Chúng tôi đi khắp xóm, vào vùng bà con người Cơ Ho tít trong nách núi xóm Thác Nếp, cứ đi tình cờ, cứ mua vô tình, gặp mặt ai cũng nghe chồng chất các khoản nợ cho vay trả góp. Đi bảy tám chục cây số rồi vài trăm cây số sang huyện Lạc Dương (Lâm Đồng), sang tỉnh Đắk Lắk, rẽ ngẫu hứng vào chỗ nào cũng thấy chuyện gần giống. Làn sóng vỡ nợ vay tiêu dùng cá nhân vốn hình thành ở Đắk Lắk, Đắc Nông vài năm trước, nay lại mở màn quay lại ở Gia Lai đồng thời Kon Tum 1 thiếu phụ trẻ ở miền rừng núi xã Phúc Thọ khóc, nói: “Nhà bố đẻ em, nhà bố chồng em đều nợ tương tự như nhà em, tức là vay hết tiêu chuẩn ở công ty, quay sang vay con buôn với lãi suất “cắt cổ”. tới hạn mức tiền vay tổ chức cưới phi tần cho con (tức là cưới em về), bây giờ nhà chồng em vẫn chưa trả nổi. Hàng xóm rộng rãi người bị xiết nợ mất nhà, biệt xứ lang thang. sở hữu anh T cộng thê thiếp đồng thời 5 đứa con, bán hết nhà cửa, tuần trước với cái côngtơ điện cũng trèo lên cây cột ọp ẹp dỡ xuống bán để trả tiền đã vay rồi”. “Chắc suốt đời tôi ko trả được nợ vay tien nhanh, chỉ sở hữu vay thêm” Trong chuyến công tác của mình, vô tình ngừng lại bên một nương cà phê chín đỏ, giữa lồng lộng gió, phóng tầm mắt ra tư phía núi non rộng lớn của xã Phúc Thọ, huyện Lâm Hà (tỉnh Lâm Đồng), chúng tôi đã gặp gỡ nhiều giọt nước mắt của bà con, khác lạ trong vùng đồng bào dân tộc Cơ Ho. Vẫn điệp khúc được mùa rớt giá, phân bón, thuốc trừ sâu, diệt cỏ đắt đỏ, cà phê vừa bán vừa cho. Vẫn bài ca đồ ăn thức uống, thuốc chữa bệnh đồng thời học phí cho con dòng cộng nâng cao, riêng giá cà phê... rớt từ 10.000 đồng/kg xuống còn 4.000 đồng/kg. Chị Minh khóc, cà phê chín mọng, tôi chẳng đủ sức mà hái, nhưng cũng chẳng có tiền mà thuê người hái. bởi vì nếu thuê lao công hái cà phê dứt, bán công trình đi, chẳng đủ tiền trả người làm mướn. tổ chức, thị trường, buôn bán, lãi suất, Tây Nguyên, cho vay, tín dụng đen, dân tộc, Lâm Đồng, tín-dụng-đen, Tây-Nguyên Ông già người Cơ Ho ở Lạc Dương, Lâm Đồng, nhà ông chồng chất nợ tổ chức, nợ “con buôn”. Chúng tôi thăm dò cả khu vực, hiếm sở hữu nhà nào ko bận bịu nợ chồng chất, rất nhiều họ đề nghị vay lãi ngày mang giá “cắt cổ”. Huyền, cô nhỏ với con bị tim bẩm sinh. Nhà “Bập” Luyn (người dân tộc Cơ Ho) ở tít trong xóm Thác Nếp (xã Phúc Thọ, Lâm Hà, Lâm Đồng). Đường đất gồ ghề, uốn lượn quanh những triền đồi nhưng mà rừng bị phá tan hoang, dưới suối thì các công ty đào kim cương sa khoáng và khai thác cát bới mát mẻ bành. Tiếng máy nổ đinh tai nhức óc. Giữa rừng cà phê cằn cỗi, “Bập” cộng bầy đàn con nheo nhóc tiếp chúng tôi. Nhà “Bập” ở bên cạnh xóm sắp nhà “ông giáo Thành” (ông này làm cho trưởng xóm) phía trung tâm xã. Thế nhưng, bởi “ăn quán”, nợ đủ đồ vật tiền, lãi mẹ đẻ lãi con nhà “con buôn”, nên đề nghị bán nhà bán đất, chạy mãi vào trong rừng này. “Vào đây rừng rậm lắm, thấy rộng rãi cây thì phá thôi, chúng tôi không coi gì cả, phá lấy đất làm cho nhà và trồng cà phê. Nhà cũ bán cho người ta để trừ nợ, được 4 triệu đồng. Giờ yêu cầu tiền, “chốt” nương cà phê từ khi đang xanh với giá rẻ. Tôi bán cho họ 2 tấn từ lúc cà phê còn chưa... ra trái. cộng thêm 10 triệu tiền mặt đang nợ nữa. Hằng ngày chồng “Bập” Luyn đi làm cho nhà người ta để trừ vào lãi suất tiền vay. Họ tính 40.000 đồng/tháng/1 triệu tiền vay. không trả được, không với tiền, nhà đông con vẫn bắt buộc đi vay của họ để ăn (ăn quán rồi tính ra tiền, nợ và trả lãi hằng tháng). Nhà 5 đứa con, 2 đứa đầu buộc phải bỏ học rồi, nhà báo ạ”. “Mình ko được học phổ biến, giờ chỉ coi đọc vài chữ, không coi viết nữa đâu. Học hết lớp một, sang lớp 2 học được đúng 1 tháng thì đề nghị bỏ. Nhà có khu đất sổ đỏ thì bán cho người ta rồi, giờ đi khiến cho thuê cho người ta để trả tiền khi đi vay chưa chấm dứt. Tôi chỉ cầu trời cho tôi trả được những hạn mức nợ vay của những chủ đại lý, lãi nặng quá, chắc suốt đời không trả được mất. Nhà tôi mang sổ hộ nghèo. Cán bộ ko cho vay tiền làm cho ăn, cũng ko giúp cái gì bao giờ, càng ngày lãi càng mập, tôi càng nghèo, thế mà năm ngoái cán bộ cắt mất tiêu chuẩn hộ nghèo của tôi. Tôi lên thôn kiến nghị thì họ bảo lên xã hỏi. Tôi chưa hiểu phải hỏi ai đây!”.
